Is een onherroepelijke strafrechtelijke veroordeling steeds vereist voor onwaardigheid van rechtswege ex artikel 4:3 lid 1 sub a BW? (Tijdschrift Erfrecht 2022/6)

28-12-2022 | Categorie: Literatuur

In dit artikel onderzoeken de auteurs of steeds een onherroepelijke strafrechtelijke veroordeling vereist is voor onwaardigheid van rechtswege. Gaandeweg hun onderzoek komen zij tot de conclusie dat wetsuitleg en contra legem toepassing van de algemene rechtsbeginselen daaraan in de weg kunnen staan. Zij richten zich daarbij in het bijzonder op de situatie dat wordt voldaan aan de bewezenverklaring van het delict ‘doodslag’ en de rechter aan de dader wegens ontoerekeningsvatbaarheid ontslag van alle rechtsvervolging heeft opgelegd. Bij een ontslag van alle rechtsvervolging is geen sprake van een onherroepelijke rechterlijke veroordeling in de zin van onwaardigheid.
Is het strafrechtelijk schuldbegrip bepalend voor het antwoord op de vraag of iemand van rechtswege onwaardig is? Uit de rechtspraak en literatuur blijkt dat dit inderdaad het geval is. Uitzonderingen daarop in de jurisprudentie zijn:

• indien door de dood van de dader wordt verhinderd dat er een onherroepelijke strafrechtelijke veroordeling kan plaatsvinden;
• indien de dader is vermist en strafrechtelijke veroordeling van de dader (nog) niet heeft plaatsgevonden.

Een veroordeling door de civiele rechter is dan voldoende voor onwaardigheid.
Nu in de parlementaire geschiedenis niets is terug te vinden over onwaardigheid van rechtswege voor de situatie waarin de dader ontoerekeningsvatbaar wordt verklaard, zou volgens de auteurs de wet zo kunnen worden uitgelegd dat onder onherroepelijke veroordeling ook een onherroepelijke veroordeling door de civiele rechter kan worden verstaan. Gezien al het voorgaande zijn zij dan ook van mening dat een onherroepelijke strafrechtelijke veroordeling niet steeds als vereiste kan worden gesteld voor onwaardigheid van rechtswege, maar dat wetsuitleg en bijzondere omstandigheden ertoe kunnen leiden dat een onherroepelijke civielrechtelijke veroordeling daartoe eveneens kan leiden.

Op de website van Boom juridische tijdschriften kunt u middels de link het complete artikel raadplegen: artikel Tijdschrift Erfrecht 2022/6.